هدف بعثت پیامبران :
هُوَ الّذی بَعَثَ فِی اْلأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ. (جمعه: ۲)
اوست خدایی که در میان جمعیت درس نخوانده، پیامبری را از خود آنان مبعوث کرد، تا آیات الهی را بر آنان بخواند و آنان را پاک سازد و کتاب و حکمت تعلیم دهد، هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.
قرآن کریم، سند جاودانگی بعثت است. بعثت، همزاد قرآن است و با قرآن آغاز می شود. خداوند در قرآن، از بعثت پیامبران و اهداف آن سخن به میان آورده است. در آیه دوم از سوره جمعه، نکته هایی درباره بعثت پیامبران وجود دارد که به برخی اشاره می کنیم:
- هو الذی بَعَثَ: برانگیزاننده پیامبران، خداوند است. به بیان دیگر، بعثت پیامبران، به ویژه پیامبر اسلام با آن ویژگی هایی که جز از راه اعجاز نمی توان تفسیر کرد، نشان عظمت خداوند و شاهکار آفرینش اوست.
- فی الامیین: علم نبوت و رسالت در کتاب ها نیست، بلکه علم لَدُنی و از سوی خداوند است. پیامبر اسلام از میان قشر درس نخوانده برخاست و همین مسئله، دلیل حقانیت اوست؛ زیرا کتابی مانند قرآن با آن همه محتوای عظیم و ژرف نمی تواند زاییده فکر بشر باشد.
- رسولاً منهم: پیامبران از قشرهای متوسط یا پایین جامعه و از جنس خود مردم اند.
- یتلوا علیهم: مطالعه آیات الهی، مقدمه و لازمه تزکیه نفس است. انسان در پرتو قرآن از هرگونه شرک، کفر، انحراف و فساد، پاک و پاکیزه می شود و کتاب و حکمت می آموزد.
- یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ: پاک شدن صحیفه دل، مقدمه تعلیم آیات الهی است.
- در آیه شریفه یادشده، هدف بعثت در سه امر خلاصه شده است: یکی جنبه مقدماتی دارد و آن، تلاوت آیات الهی است که با تلاوت آن، جهان تازه ای پیش چشم جهانیان باز شد و مردم با حقایق زندگی آشنا شدند. دو قسمت دیگر؛ یعنی تهذیب و تزکیه نفس و تعلیم کتاب و حکمت، دو هدف بزرگ و نهایی را تشکیل می دهد. [۱]
یک جرعه آفتاب
- پیامبر اکرم(ص)
اِنَّما بُعثِتُ لِاُتَمَّمَ مَکارِمَ الأخلاقِ.[۲]
من مبعوث شدم تا بزرگواری های اخلاقی را کامل کنم.
- پیامبر اکرم(ص)
بُعثِتُ بِمَکارِمِ الأخلاقِ و مَحاسِنِها.[۳]
من برای مکارم و نیکی های اخلاقی مبعوث شدم.
- امام علی(ع)
…الی أن بَعَثَ اللهُ سبحانَهُ محمداً رَسولَ اللهِ لإنجازِ عِدَتِهِ و إتمامِ نُبُوَّتِهِ.[۴]
…تا اینکه خداوند سبحان، محمد پیامبر خود را فرستاد تا وعده خویش را به انجام رساند و سلسله نبوتش را کامل کند.
- امام مهدی(عج)
إن اللهَ بَعَثَ مُحَمَّداً رحمهً لِلعالَمین و تَمَّمَ بِهِ نِعمَتُه.[۵]
خداوند، محمد را برانگیخت تا رحمتی برای جهانیان باشد و نعمت خود را تمام کند.
- امام علی(ع)
خداوند او را در زمانی فرستاد که روزگاری بود پیامبری برانگیخته نشده بود. مردم در خوابی طولانی به سر می بردند. فتنه ها بالا گرفته و کارها پریشان شده بود. آتش جنگ ها شعله می کشید، دنیا بی فروغ و پر از مکر و فریب گشته، برگ های درخت زندگی به زردی گراییده و از به بار نشستن آن قطع امید شده بود.[۶]
- پیامبر اکرم(ص)
بُعِثتُ بِالحَنفیَّهِ السَمَحهِ السَّهلَهِ.[۷]
من بر اساس آیین پاک ابراهیم(ع) که سهل و آسان است، مبعوث گردیده ام.
- پیامبر اکرم(ص)
اِنَّ اللهَ اَرسَلِنی مُبَلَّغاً و لم یُرسِلَنی مُتَعَنِّتاً.
خداوند مرا برای تبلیغ و پیام رسانی فرستاده، نه برای سرزنش و تحمیل و مشقت آفرینی.[۸]
بعثت، تحول الهی
ستاره ای بدرخشید و ماه مجلس شد دل رمیده ما را انیس و مونس شد
نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت به غمزه، مسئله آموز صد مدرّس شد
سالروز بعثت پیامبر اکرم(ص)، روز بزرگی برای تاریخ و بشریت است. واقعه بعثت، جایگاه ویژه ای در فرهنگ مسلمانان دارد. بعثت درحقیقت، نقطه آغازین اسلام است. دین اسلام که در سال های نخستین خود با پیروانی اندک و در شرایط سخت آغاز شد، بعدها در سراسر جهان انتشار یافت و دل های فراوان را به سوی خود جذب کرد. این اتفاق بزرگ، در روز دوشنبه ۲۷ رجب سال چهلم عام الفیل روی داد.
به فرمان خداوند، حضرت محمد(ص) مأمور شد مردم را به سوی پروردگار خویش بخواند، پروردگاری که جهان و انسان را آفرید و آنچه را نمی دانست، به او آموخت.
اهداف بعثت پیامبران
نخستین و اساسی ترین هدف بعثت پیامبران، دعوت به توحید و یکتاپرستی و نفی هرگونه شرک و طاغوت است. قرآن کریم می فرماید: «ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید».[۹]
هدف دیگر بعثت پیامبران، اصلاح فرد و جامعه در تمام جنبه هاست. در زمینه اصلاح اجتماعی، مهم ترین کار پیامبران الهی را می توان در از میان بردن ارزش های جاهلی و کاذب و معیارهای نادرست و جایگزینی ارزش های الهی دانست. یکی دیگر از مهم ترین هدف های بعثت پیامبران، اقامه قسط و عدل در جامعه است. پیامبران مبعوث شدند تا با اجرای احکام الهی و سیراب کردن تشنگان عدالت از منبع فیض الهی، زندگی بشری را رنگ الهی بزنند.
خداوند بزرگ با بعثت پیامبران، با انسان ها اتمام حجت کرده است تا عذر و بهانه ای برای آنان وجود نداشته باشد. عقل انسان، پیامبر درونی و یکی از دو حجت خداوند به شمار می آید، ولی فعالیت های عقلی، خالی از تردید و شک نیست. پس جای این گفته برای انسان وجود دارد که: خدایا! اگر حجت خود را می فرستادی، ما از او پیروی می کردیم و فرد شایسته ای می شدیم. ازاین رو، قرآن فرموده است: «ما هرگز قومی را مجازات نمی کنیم، مگر اینکه پیامبری مبعوث کرده باشیم».[۱۰]
بعثت پیامبر اسلام و جهانی سازی
پایه و اساس همه ادیان یکی است، ولی جهانی ساختن و برتری بخشیدن به دین خدا، تنها به دست پیامبر اسلام انجام گرفته است. پیامبر اسلام مبعوث شد تا کار ناتمام پیامبران پیشین را به کمال برساند. نکته مهم این است که ادیان دیگر نمی توانستند مانند اسلام، برنامه های کامل و جاودانی ارائه کنند؛ چون ادیان گذشته برای مخاطب و زمان خاصی فرستاده شده بودند و قابلیت جاودانگی و در نتیجه، جهانی شدن را نداشتند. پس با گذشت زمان دچار تحریف شدند. بنابراین، پیامبر اسلام مبعوث شد تا برنامه کاملی برای انسان به ارمغان آورد. منظور از غالب بودن و غلبه اسلام، غلبه آن در بعد نظامی، سیاسی، منطق و استدلال و محتواست.[۱۱]
نکته ها
بعثت رسول خدا(ص)، حکایت پایان یافته ای نیست. حکایت امروز و فردای ماست. همه انسان های دیروز و امروز و فردا مخاطب اویند که فرمود: «قولوا لا اله الا الله تفلحوا» آری! رستگاری، نتیجه حتمی توحید است.
بعثت رسول خدا(ص)، از نظر تاریخی، فقط یک بار و در چهارده قرن پیش رخ داده است، ولی این حادثه، برخلاف دیگر حوادث تاریخی و دیگر بعثت ها، یک حادثه تمام شده نیست، بلکه فرآیندی است که همواره دوام و جریان دارد.
قرآن کریم در آیه ۱۶۴ سوره آل عمران می فرماید: «لَقَدْ مَنّ اللّهُ عَلَی الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً…؛ خداوند با بعثت پیامبر بر مؤمنان منت گذاشت…»؛ یعنی خداوند در میان تمام نعمت هایش، یک نعمت را نعمت بزرگ معرفی می کند که همان نعمت بعثت است. «منت»، که در آیه شریفه آمده، به معنای نعمت بزرگ است، نه به معنای چیزی به رخ کشیدن خداوند در بین نعمت های از قبیل آب، آسمان آفتاب، و بعثت و زنده شدن روح و جان آدمیان را نعمت بزرگ می شمارد.
مسئله بعثت پیامبر اسلام، پیش از ظهور آن حضرت مطرح بوده است و بسیاری از اهل کتاب و اعراب مشرک با آن آشنایی قبلی داشته اند. به تصریح قرآن، بشارت ظهور پیامبر خاتم(ص) در تورات و انجیل آمده بود. در این کتاب ها به ویژگی های رسول اکرم(ص) و یارانشان نیز اشاره شده بود.
در آیات شریفه قرآن، انتساب بعثت به «الله» است؛ یعنی هم حشر مردگان، هم قانون مندی های خاص هستی و هم ارسال رسل که نشان از تسلط مطلق اراده و برنامه خدا در اداره جهان هستی است.
در کتاب شریف مفاتیح الجنان به برخی اعمال و مستحبات شب و روز مبعث اشاره شده که عبارت است از: غسل، روزه گرفتن، بسیار صلوات فرستادن، خواندن زیارت حضرت رسول اکرم(ص) و امیرالمؤمنین علی(ع)، خواندن نمازهای مستحب و دعاها.
زلال قلم
سلام بر بعثت، روز برانگیخته شدن خاتم رسولان و نقطه تحول انسان. درود بی پایان خداوند بر مردی که از تبار ابراهیم بود؛ آن سان که بت و بت خانه را شکست. هستی ما نثار تو، ای پیام آور رحمت و صاحب خُلق عظیم! بعثت تو باران ناگهان رحمت بود که با قطره های خود این بوستان غمناک را نمناک کرد و شکوفه های لب فروبسته را شکوفا ساخت. زمین و اهل آن که بر اثر جهل و خرافات پیر شده بود، شاد شد و جوانی یافت و کاینات، وجودی تازه یافت. بعثت نور و تابش فروغ شمع الهی، جان ها را روشن و تن ها را بهاری کرد و شاخه شاخه گل پرورید و گلستان پدید آورد و بهار آفرینش آغاز شد.
فرشته وحی نزد من آمد،گفت: بخوان!گفتم: خواندن نمی دانم. مرا سخت بفشرد، پس رها کرد و گفت: بخوان! گفتم: چه بخوانم؟ گفت: بخوان: «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الّذی خَلَقَ…» بخوان به نام پروردگار تو که آفرید. خواندم. او مرا واگذاشت. گویا در دل من کتابی نوشته شده بود. از غار بیرون آمدم. چون به میان کوه رسیدم، آوایی از آسمان شنیدم که می گفت: ای محمد! تو فرستاده خدایی و من، جبرئیلم. رو به آسمان کردم. فرشته را در صورت مردی دیدم که هر دو گام خود را در افق آسمان نهاده است و می گوید: ای محمد! تو فرستاده خدایی و من، جبرئیلم. ایستادم؛ به او نگاه می کردم. نه پیش می رفتم و نه پس. چون روی خود را از او برمی گرفتم و به آسمان می نگریستم، همه جا او را می دیدم… .[۱۷]
کوتاه و گویا
بعثت، انقلاب بزرگ بر ضد جهل، گمراهی، فساد و تباهی است.
مبعث، پیام آور عدالت و کرامت انسانی است.
پیام مبعث، خروج انسان از ظلمت و حرکت به سوی نور است.
بزرگ ترین و زیبا ترین ره آورد مبعث، قرآن کریم است.
بعثت، تجلی انوار الهی طلوع خورشید درخشان خاتمیت است.
عید سعید مبعث، آغاز راه رستگاری و طلوع تابنده مهر هدایت و عدالت، بر همگان مبارک باد.
بعثت محمد مصطفی(ص)، تفسیر چگونه زیستن برای انسان است.
معنویت و توجه به مبدأ آفرینش میوه بعثت رسول الله است.
بعثت، روز توحید و آزادگی است. روزی که با بعثت محمد(ص)، جهانی مبعوث شد.
بعثت، انفجار نور درخشان الهی، در ظلمات جهل و خرافات بود.
بعثت، نشانه مهرورزی خدا با خاکیان و باران رحمت بی حد او بر زمینیان است.
بعثت، امید انسان به فردایی روشن است.
بعثت، روز شکست اهریمن و شرک و روز جهانی شدن دین اسلام است.
بعثت، بهار آفرینش است.
نظر شما چیه…؟
- اوضاع فرهنگی و اجتماعی جزیرهالعرب، پیش از بعثت پیامبر اکرم(ص) چگونه بود؟
- رسالت و نبوت به چه معناست و چه تفاوتی با هم دارند؟
- با آغاز بعثت و آمدن دین جدید، چه تحولات جدیدی رخ داد و بر چه سنت ها و قوانینی خط بطلان کشیده شد؟
- در روایات، انجام دادن چه اعمالی در روز بعثت سفارش شده است؟
- اهداف بعثت پیامبران چیست؟
- پیام ها و دستاوردهای بعثت رسول اکرم(ص) چیست؟
- شروع بعثت پیامبر اکرم(ص) چگونه بود؟
- فلسفه بعثت پیامبران از نظر قرآن چیست؟
کتابستان : معرفی
دفتر فرهنگی فخرالائمه، شعاعی از نیر اعظم: رهیافتی به منظومه فکری رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای درباره حضرت محمد(ص)، تهران، سروش، ۱۳۸۵، ۴۸۹ صفحه.
پیامبر اعظم(ص) که آخرین فرستاده خداست، در سرتاسر حیات پربرکت، ولی نه چندان طولانی خود کوشید تا در عرصه های مختلف زندگی، چگونه زیستن را با گفتار و رفتار و کردار خود به بشریت بیاموزد. هم دین او کامل ترین ادیان الهی است و هم خود او اکمل انبیا و رسل الهی به شمار می رود.
این کتاب، حاصل پژوهش و گردآوری علمی و محققانه گروهی از محققان و فضلای حوزه علمیه قم است. کتاب حاضر، رهیافتی به منظومه فکری رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره پیامبر گرامی اسلام است که با گل چینی از بیانات معظم له به تحلیل و تبیین زندگی و شخصیت رسول مکرم اسلام پرداخته است و در آن می توان طیف گسترده ای از داده ها و تحلیل های ارزشمند را یافت که به گونه ای منظم و منطقی سامان یافته اند.
کتاب در هشت فصل به این ترتیب سامان یافته است:
در فصل اول به سیره، آموزه ها و ویژگی های فردی، معنوی، اخلاقی و حکومتی پیامبر پرداخته شده است. فصل دوم، ویژگی های عصر بعثت نام دارد. در این فصل، ویژگی های اعتقادی، اقتصادی و اجتماعی پیش از اسلام در جزیرهالعرب و شهر مکه بررسی می شود. در فصل سوم، با عنوان بعثت پیامبر، به اهمیت، اهداف، آثار و برکات بعثت پرداخته شده است. در فصل چهارم، وقایع خاص تاریخ پیامبر اسلام، اعم از وقایع دوران حیات او در پیش از رسالت تا رحلت در دو قسمت دوران مکه و دوران مدینه مورد بحث واقع شده است. فصل پنجم، با عنوان پایه گذاری تمدن اسلامی، بازشناسی تمدن صدر اسلام، ویژگی ها و عوامل پیشرفت و تضعیف آن را مورد تحلیل قرار داده و سپس از تجدید بنای تمدن اسلامی و عوامل مؤثر در دستیابی به آن و عوامل نگهداری و گسترش آن سخن به میان آورده است. فصل ششم، با عنوان نقش اهل بیت(ع) در نهضت نبوی، به نقش معصومین در حفظ و استمرار نهضت نبوی و ارزش های آن پرداخته است.
در فصل هفتم، با عنوان انواع تعامل با پیامبر به نحوه تعامل دو گروه مسلمانان و کفار و دشمنان با پیامبر، با ذکر شواهد و مصداق های تاریخی پرداخته شده است. فصل هشتم و پایانی کتاب به وظایف مسلمانان نسبت به پیامبر اکرم(ص) پرداخته است که برخی وظایف عبارتند از: تبیین پیام پیامبر برای جهانیان، تلاش برای تحقق بعثت، تبیین و تبلیغ چهره پیامبر، برخورد قاطع با اهانت کنندگان، سپاسگزاری از مجاهدات بی نظیر پیامبر و تلاش برای کسب معرف مقام آن حضرت.
کتاب شناسی
- بهبودی، محمدباقر، بعثت، عاشورا، تهران، غدیر، ۱۳۵۴، ۵۹ صفحه.
- ابراهیمی ورکیانی، محمد، تاریخ اسلام از بعثت نبوی تا حکومت علوی، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۶، ۳۶۸ صفحه.
- سید علوی، ابراهیم، بعثت و پیامبری، تهران، بنیاد نهج البلاغه، ۴ جلد.
- هدایی، ابوتراب، راز بعثت، مشهد، هاتف، ۱۳۷۰، ۲۸۷ صفحه.
- امیرفجر، میثاق، قلمروهای بعثت، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۸، ۳۶۳ صفحه.
- ساعدی، عبدالعظیم، سلام بر بعثت، تهران، بی نا، ، ۱۲۸ صفحه.
- حکیمی، محمدرضا، بعثت، غدیر، عاشورا، مهدی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ، ۱۷۵ صفحه.
- مشرفی، نسیم، بعثت و تکامل، بی جا، بی نا، بی تا، ۸۰ صفحه.
- رادبین، علی رضا، بررسی چگونگی بعثت پیامبر اسلام(ص)، تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۳۸۶، ۸۷ صفحه.
- مهاجر، نجف علی، میلاد نور پیامبر از تولد تا بعثت، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۵، ۱۰۱ صفحه.
- کلهر، فریبا، از آسمان حرف بزن: داستان بعثت حضرت محمد، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان، ۱۳۸۵، ۴۴ صفحه.
- جمعی از نویسندگان شخصیت حضرت محمد(ص) پیش از بعثت، قم، مؤسسه در راه حق، ۱۳۷۱، ۱۵ صفحه.
- صالح احمد، علی، دولت های عرب کهن در آستانه بعثت، ترجمه: هادی انصاری، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ، ۵۰۶ صفحه.
- سرشار، محمدرضا، ای جامه بر سر کشیده برخیز: داستان بعثت پیامبر(ص)، تهران، پیام آزادی، ۱۳۸۳، ۱۲۷ صفحه.
- خدیومحسنی، علی اکبر، زندگانی پیامبر از بعثت تا هجرت، تهران، بی نا، بی تا، ۵۱۵ صفحه.
- آرزم، نعمت، پیام: شعر بلندی پیرامون بعثت حضرت محمد(ص)، تهران، رامند، ۱۳۸۱، ۶۴ صفحه.
- بیانی، هیبت الله، رمز پیروزی حق یا بیانی از میلاد نبی اکرم(ص) و بعثت پیامبر، تهران، بی نا، بی تا، ۱۷۵ صفحه.
- رصافی، محمد، بعثت نامه: مقالاتی درباره بعثت پیامبر اکرم(ص)، قم، صبح صادق، ۱۳۸۳، ۳۳۲ صفحه.
- دوانی، علی، شعاع وحی بر فراز کوه حرا، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۹، ۷۹ صفحه.
پی نوشتها:
[۱]. عبدالرحیم گواهی، کوثر: برداشت هایی از قرآن کریم، تهران، آفتاب توسعه، ۱۳۸۱، ج ۲، ص ۶۶۹.
[۲]. بحارالانوار، ج ۱۶، ص ۲۱۰.
[۳]. همان، ص ۲۸۷.
[۴]. نهج البلاغه، خطبه ۱.
[۵]. بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۹۴.
[۶]. نهج البلاغه، خطبه ۸۹.
[۷]. بحارالانوار، ج ۶۵، ص ۳۱۹.
[۸]. کنزالعمال، ج ۳، ص ۳۳.
[۹]. نحل: ۳۶.
[۱۰]. اسراء: ۱۵.
[۱۱]. سبحان عصمتی، «اهداف بعثت پیامبر اعظم(ص) از نگاه قرآن کریم»، روزنامه کیهان، ۳۰/۵/۱۳۸۵، ص ۶.
[۱۲]. شعرا: ۳.
[۱۳]. صحیفه نور، ج ۱۸، ص ۲۶۸.
[۱۴]. همان، ج ۱۴، ص ۲۵۲.
[۱۵]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۲۹/۹/۱۳۷۴)
[۱۶]. همان.
[۱۷]. محمدرضا حکیمی، بعثت، غدیر، عاشورا، مهدی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳
