امام جواد علیه السلام در ماه رجب سال ۱۹۵ هجری قمری چشم به جهان گشود، نهمین امام ما شیعیان نام مبارکش محمد است و القاب و کنیه‌های فراوانی دارد؛ مشهورترین لقبش جواد است و معروف‌ترین کنیه‌اش ابوجعفر.
محل ولادت امام جواد علیه السلام مدینه منوره می‌باشد، شیخ طوسی در کتاب مصباح میگوید امام جواد در روز دهم ماه رجب سال ۱۹۵ هجری قمری متولد شده است، در میان اقوال مختلف ، فرازی از دعای ناحیه مقدس ، قول شیخ طوسی را تایید می نماید آنجا که حضرت می فرمایند: ” اللهم انی اسئلک بالمولدین فی رجب محمدبن علی الثانی و ابنه علی بن محمد المنتخب .
پیشگوئی نسبت به ولادت امام جواد علیه السلام
عمر مبارک امام رضا (ع) به چهل و هفت سال رسیده بود و عقربه تاریخ, سال ۱۹۵ هجری را نشانه می رفت ولی هنوز امام نهم متولد نشده بود.مسئله جانشینی امام رضا (ع) اصحاب و شیعیان حضرت (ع) را متاثر کرده بود، در پاسخ به این نگرانیها حضرت رضا علیه السلام بشارت دادند و فرمودند: « قسم به خدا که مدت زیادی نخواهد گذشت که خداوند، پسری به من عطا کند.» ابن ابی نجران میگوید: « از آن به بعد ما ماه‌ها را شمارش کردیم. خداوند کمتر از یک سال بعد، حضرت امام محمد جواد علیه السلام را به امام رضا علیه السلام عنایت فرمود.»
تولد امام امام محمد تقی( امام جواد علیه السلام)
تولد مبارک امام جواد (ع) نه تنها پایان بخش دلهره های شیعیان و افشای نیت فرصت طلبان و سود جویانی چون فرقه واقفیه بود، بلکه آغاز فصل نوینی از تاریخ ائمه اطهار است،حکیمه دختر امام موسی بن جعفر علیه السلام ( خواهر امام رضا علیه السلام و عمه امام جواد علیه السلام ) میگوید: هنگامی که زمان زایمان خیزران، مادر امام جواد علیه السلام، فرا رسید، امام رضا علیه السلام مرا فرا خواند و فرمود:« ای حکیمه، برای مراسم زایمان خیزران آماده باش.»
آن گاه امر فرمود که من و خیزران و قابله به اتاقی برویم، برای ما چراغی روشن کرد و در را به روی ما بست. در این حال درد زایمان خیزران را فرا گرفت و همزمان چراغ خاموش شد. من نگران شدم ولی امام جواد علیه السلام ناگهان همچون ماه شب چهارده طلوع کرد، در حالی که پارچه نازکی بدنش را پوشانده بود؛ نوری از آن حضرت فروزان بود که همه اتاق را روشن کرده بود. نوزاد را گرفتم، در دامان خود گذاشتم و آن پوشش نازک را از بدن او جدا کردم. در این هنگام امام رضا علیه السلام در اتاق را باز کرد و وارد شد، نوزاد را از من گرفت و در گهواره گذاشت. سپس به من فرمود« ای حکیمه، مواظب گهواره باش.»
سه روز که گذشت، حضرت جواد علیه السلام چشم خود را به سوی آسمان گشود و نگاهی به راست و چپ انداخت و فرمود:« اشهد ان لا اله الا اله و اشهد ان محمداً رسول الله »؛ (گواهی می‌دهم که معبودی جز الله نیست و محمد فرستاده خداست)، حکیمه میگوید، هراسان برخاستم و نزد امام رضا علیه السلام رفتم و به آن حضرت گفتم:« من از این کودک چیز شگفت‌آوری شنیدم» امام فرمود:« چه چیز شگفت‌آوری از او شنیدی؟» و من آنچه را شنیده بودم بازگو کردم. امام فرمود:« ای حکیمه، آنچه از شگفتی‌های او خواهید دید، از آنچه شنیدی بیشتر است.»
امام جواد علیه السلام و سخن گفتن در کودکی
بعضی افراد در حقیقت امام جواد ع شبهاتی ایجاد کردند امام امام جواد ع در این ماجرا با زبانی برنده تر از شمشیر خود را این گونه معرفی کرد: سپاس از آن خدایی است که ما را از نورش آفرید و از میان مخلوقاتش برگزید و امین بر مردم و وحی خویش قرار داد. من محمد فرزند علی الرضا فرزند موسی الکاظم فرزند جعفر الصادق فرزند محمد باقر فرزند سیدالعابدین فرزند حسین شهید فرزند امیر المؤمنین علی بن ابی طالب و فرزند فاطمه زهرا – دختر محمد مصطفی – هستم.
آیا درباره من شک و شبهه می نمائید؟ آیا بر خداوند متعال و جدّ من تهمت و افترا روا می دارید. سوگند به خدا من به تمام اسرار و خاطرات مردم آگاهم. سوگند به خدا من از تمام مردم آگاه ترم. آنچه می گویم حق است و آنچه اظهار می کنم راست است این علم را خداوند متعال قبل از آفرینش هر موجودی به ما خبر داده است، سوگند به خدا اگر همدستی و گمراهی کافرین و منافقین نبود سخنی می گفتم که تمام مردم گذشته و آینده از آن تعجب کنند» پس از آن حضرت جواد علیه السلام دست خویش را بر دهانش نهاد و فرمود: « ای محمد ساکت باش همانگونه که پدرانت سکوت کردند و صبر پیشه کن که فرستادگان بزرگ خداوند صبر کردند. »
سخن امام رضا درباره امام جواد علیهماالسلام
کلیم پسر عمران می گوید: به امام رضا علیه السلام گفتم: از خداوند بخواه که فرزند پسری روزیت فرماید. امام فرمود: روزی من تنها یک فرزند پسر است که وارث من خواهد بود. زمانی که امام جواد علیه السلام بدنیا آمد حضرت رضا علیه السلام به اصحابش فرمود: خداوند مولودی نصیب من ساخته است که همانند موسی بن عمران، شکافنده دریاهاست و همانند عیسی بن مریم است که مادرش مقدس است و پاک آفریده شده است، فرزند من بناحق کشته می شود و اهل آسمان بر او می گریند و خداوند متعال بر دشمن او خشم می گیرد و پس از اندک زمانی او را به عذاب دردناک خود دچار می سازد.
القاب امام جواد(ع)
حضرت رضا (ع) بر اساس نصبی که از پیامبر اکرم (ص) و امیر موُمنان علی (ع) به او رسیده بود فرزند خود را به جواد ، زکی و تقی ملقب فرمودند. به جزء این سه لقب حضرت جواد(ع) دارای القاب دیگری چون،قانع،مرتضی، نجیب : منتخب ، متقی ، متوکل ، مرض، المختار ،عالم نیز بودند، اما به جهت جود و سخاوت فراوان مشهورترین لقب امام محمد تقی (ع) جواد است.
گناه کاران در کلام امام جواد علیه السلام
افرادی که بی باکانه به گناه و کارهای خلاف می پردازند، گویا خویشتن را بیرون از محدوده نظارت و حساب رسی خداوند می پندارند. اینان طبق فرموده امام جواد علیه السلام از زیان کاران به شمار می روند؛ چرا که هیچ کس نمی تواند از گستره قدرت الهی بگریزد. آن حضرت در این باره می فرمایند: «گناه کارانی که بر گناه خود اصرار می ورزند، گویا خویشتن را آسوده از توجه و تعقیب الهی می دانند. آن ها زیان کاراند که چنین می پندارند و خود را آسوده می بینند».
امام جواد علیه السلام از منظر اندیشمندان اهل سنت
ابن صبّاغ مالکی :
عظمت و شکوه مقام ولایتْ و منصب الهی امامت، آن چنان بلندمرتبه و پر جاذبه است که حتی دانشمندان غیرشیعی را به تواضع واداشته است. ابن صبّاغ مالکی، یکی از اندیشمندان اهل سنت، درباره حضرت جواد علیه السلام نهمین پیشوای مسلمانان چنین می نویسد: «ابوجعفر محمد جواد، در سال ۱۹۵ ق در شهر مدینه متولد شد. او از نظر نَسَب برترین تبارها را داراست؛ چون که او فرزند موسای کاظم، فرزند جعفر صادق، فرزند محمد باقر، فرزند علی، فرزند حسین، فرزند علی بن ابی طالب می باشد. چه بگویم در جلالت و مقام امام جواد علیه السلام ، و فضیلت و کمال و عظمت و جلال او. حضرتش در میان طبقات ائمه، سنش کم تر از همه و قدر و شأنش اعظم است. او در اندک مدتی از عمر شریفشْ کراماتی بسیار و معجزاتی بی شمار از خود نشان داده و معارج فضیلت و کمال را طی کرده است».
ابن تیمیّه :
ابنِ تیمیّه، یکی از متفکران بلندآوازه و از عالمان بزرگ اهل سنت است. او درباره امام جواد علیه السلام چنین اظهار نظر می کند: «محمد، فرزند علیْ ملقب به جواد علیه السلام از اعیان و بزرگان بنی هاشم است و در سخاوت و بزرگ واری، شهرت تمام دارد».
کمال الدین شافعی :
شافعی که از پیشوایان اهل تسنن است، درباره امام جواد علیه السلام سخنان زیبا و ارزنده ای دارد. ایشان در این باره می گوید: «امام جواد علیه السلام ارزش و مرتبه عالی دارد و نامش جاری بر زبان هاست. سعه صدر، وسعت نظر و شیرینی سخن او همه را جذب کرده است… . سخنان وی بسیار ارزنده و عالی است و هر کس به وی می رسد، بی اختیار سر تعظیم خم می کند… او سرچشمه ای است که همه از او مشتعل می شوند و عقل و هوش آدمی، از امام جواد علیه السلام علم و معرفت می یابد».
مأمون الرشید :
مأمون الرشید، خلیفه عباسیِ هم عصر امام جواد علیه السلام ، آن گاه که در مورد ازدواج دختر خود «ام فضل» به همسری حضرت جواد علیه السلام مورد اعتراض بنی عباس قرار گرفت، در پاسخ چنین گفت: «من بدین جهت او را برای دامادی خود برگزیدم، زیرا در گستردگی علم و فضیلت، با وجود کمی سن و سال، بر همه اهل فضل و دانش برتری دارد. او در علم و کمال، اُعجوبه و فوق العاده است».
دستگیر محرومان :
امام جواد علیه السلام مظهر جود و بخشش، و همواره یاور محرومان و مستضعفان بود. آن حضرت هیچ گاه تهیدستان را ناامید نمی ساخت. در این باره احمد بن حدید، یکی از آشنایان آن حضرت می گوید: «با گروهی برای حج به مکه می رفتیم که راهزنان اموال و دارایی ما را غارت کردند و تهی دست شدیم. وقتی به مدینه بازگشتیم، من در کوچه ای با امام جواد علیه السلام برخورد کردم و همراه ایشان به خانه اش رفتم و ماجرا را برای آن حضرت تعریف کردم. ایشان لباس ها و پول هایی به من داد و فرمود: آن را به اندازه اموالی که از دست رفته میان همراهان خود تقسیم کن. وقتی من لباس ها و پول ها را میان همراهان خود تقسیم کردم، با کمال تعجب متوجه شدیم که بدون کم و زیاد، امام جواد علیه السلام ، آن چه را از ما غارت شده، به ما بازگردانده است».
تربیت شاگرد و تقویت مکتب:
امام جواد علیه السلام درباره تربیت شاگردان و تقویت مکتب اهل بیت علیهم السلام خدمات و تلاش های بسیارمؤثری انجام داده است. آن حضرت در مدینه، جلسه های تدریس و تفسیر قرآن تشکیل داده بود و در دیدار با پیروان اهل بیت علیهم السلام چه آن هایی که در مدینه می زیستند، و چه آن هایی که در سایر کشورهای اسلامی زندگی می کردند، مسائل و معارف فراوانی را تشریح می کرد. آن حضرت هم چنین به وسیله نامه، و نیز در پاسخ به نامه های مسلمانان همه کشورهای اسلامی، به تبیین معارف اسلامی و حل و فصل مسائل دینی و عقیدتی آنان می پرداخت.
کمک مالی به مستمندان:
بدون شک، امام جواد علیه السلام در انفاق و کمک به مستضعفان جامعه، شایسته ترین الگو و اسوه به شمار می آید. آن حضرت هیچ گاه قشر محروم جامعه را از یاد نمی برد و تا آن جا که در توان داشت، به ضعیفان و افراد تهی دست کمک می کرد. بر همین اساس بود که آن امام هُمام، با لقب «جواد» یعنی شخصیت باسخاوت و جود شهرت یافته بود. یکی از تاریخ نگاران در این باره می نویسد: «امام جواد علیه السلام هر سال هزاران درهم میان مردم مدینه تقسیم می کرد و بدین جهت، لقب «جواد» به او داده شد».
سفارش امام جواد علیه السلام به نیکی کردن:
یکی از برترین تعالیم دین مبین اسلام، احسان و نیکی و کمک به برادران مسلمان است. خدمت به نیازمندان، یکی از پسندیده ترین کارها، و سنت و روش پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و پیشوایان دین است. بزرگان دین اسلام و از جمله امام جواد علیه السلام همواره نیکوکاران را مورد تشویق قرار می دادند و از آنان می خواستند تا با نیکی به مردم، دل های آن ها را به دست آورند و با دوستی و مهرورزی، نهال عشق و خوبی را آبیاری کنند. در این باره نقل شده است که:
مردی با خوشحالی به محضر امام جواد علیه السلام شرفیاب شد. امام علیه السلام علت خوشحالی او را پرسید. آن مرد گفت: ای پسر رسول خدا، از پدرم شنیدم که می گفت: روزی که خداوند توفیق نیکی به مسلمانی را نصیب کند، روز خوشحالی و نشاط است و من امروز موفق شدم که به برادران دینی ام نیکی کنم. آن گاه امام علیه السلام به جان خود سوگند خورد و فرمود: «چنین کاری جای شادمانی دارد؛ به شرط آن که آن را با منّت از بین نبری».
امام جواد علیه السلام و پاسخگویی به مأمون:
روزی مأمون در بین راه به گروهی نوجوان برخورد که حضرت امام جواد علیه السلام در میان آن ها بود. آنان پس از دیدن ساز و برگ سلطنت مأمون، از محل فرار کردند، ولی امام جواد علیه السلام با آن که نوجوانی کم سن و سال بود، برجای ماند. مأمون، علت ترک نکردن محل را از حضرت امام جواد علیه السلام پرسید. ایشان در پاسخ، شجاعانه فرمود: «دلیلی برای رفتن نیافتم؛ زیرا نه راه را بر تو تنگ کرده بودم تا با رفتنم راه باز شود، و نه مرتکب خلافی شده بودم که از ترس فرار کنم، و البته می دانم که تو کسی را بی گناه آسیب نمی رسانی». مأمون وقتی امام جواد علیه السلام را شناخت، گفت: «تو به حق فرزند علی بن موسی الرضا علیه السلام هستی».
امام جواد علیه السلام و سفارش احترام به پدر و مادر:
نیکی به پدر و مادر، از صفات پسندیده انسانی و مورد تأکید اسلام و پیشوایان معصوم علیه السلام است. درباره نیکی به پدر و مادر نقل شده است که فردی به امام جواد علیه السلام نامه نوشت و از امام علیه السلام خواست تا برایش دعا کرده و درباره چگونگی رفتار با پدر بد اخلاقش که از دشمنان اهل بیت علیهم السلام بود، او را راهنمایی کند. امام جواد علیه السلام در جواب نامه او چنین نوشت: «برایت دعا می کنم و از تو می خواهم با پدرت مدارا کنی و موجبات ناراحتی او را فراهم نسازی». حضرت در ادامه نامه او را دلداری داد که «در پس هر دشواری، آسانی است. بردبار باش که پیروزی از آنِ پرهیزکاران است».
روایاتی از امام جواد(ع):
*فردی که تنها تکیه گاهش پروردگار باشد، به غنای واقعی می رسد و دیگران به او نیازمندند و هر آن کس که تقوا پیشه کند، مردم او را از جان و دل دوست می دارند.
*شریف واقعی فردی است که باشرافتِ علم و دانش آراسته گردد و بزرگ واری حقیقی با فردی است که راه تقوا و خداشناسی پیش گیرد.
*کم گویی، ننگ ها را می پوشاند و آدمی را از لغزش ها باز می دارد؛ آدمی در زیر زبان خود پنهان است و زبان است که راز آدمی را فاش می سازد.
*کسی که از هوای نفس خود اطاعت کند، به دشمن خود فرصت دهد که به آرزوی دیرینه اش نایل گردد.
*بدان که در هیچ شرایطی، از دیدگاه پروردگار مخفی نخواهی بود؛ اکنون ببین چگونه و در چه شرایطی به سر می بری.
*گذشت زمان، پرده ها را کنار می زند و اسرار نهان را بر تو آشکار می سازد.
*کسی که به زمانْ با دیده بدبینی نگاه کند و لب به ملامت روزگار بگشاید، ملامتش به درازا می کشد.
*هرقدر نعمت پروردگار بر فردی فزونی گیرد، نیازها و چشم داشت های مردم نیز از او فزون تر می گردد، پس اگر او متحمل زحمتی نگردد، نعمت هایی که به او رسیده، رو به زوال می رود.
*دین شناسی، قیمت هر متاع گران قدر و نردبان ترقی برای دست یابی به هر مقام بلند پایه ای است که برای بشر قابل تصوّر می باشد
پی نوشت:
الکافی ،ج۱ ،ص۴۹۲ ، بحار الانوار ،ج۵۰ ، ص۱۱ ، مسار الشیعه ، ص ۴۳ . مصباح المتهجد ، ص۸۰۵ ، منتهی الامال ج۲ ، ص۵۷۲ و۵۷۳ ، المناقب ، ج۴ ، ص۳۹۴ ، بحار النوار، ج۴۸ ، ص۳۱۶ ، بحار الانوار، ج ۴۹، ص ۲۷۲، ح ۱۸. بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۱ تا ۱۴ ، مناقب ، ج ۴، ص ۳۹۴ ، بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۱۵، ح ۱۹ ، بحارالانوار، ج ۵۰، ص ۱۵، ح ۱۹ .
گردآوری : بخش مذهبی بیتوته
منابع : tebyan.net
امام جواد امام جواد
